1. Walonowie  
 Od początku lat dziewięćdziesiątych wielu francuskich choreografów zajmuje się problematyką związaną z intermedialnością. Na granicy tańca i nowych technologii sytuuje się Michèle Noiret w swoim solo „Demain”. Marząc o ruchu niemożliwym do przedstawienia, zmusza ona widza do wyboru między tańcem i uchwyceniem ruchu w postaci obrazu wideo, za którym podąża jego wzrok. Nicole Mossoux i Patrick Bonté natomiast w wielu swoich balansujących między choreografią a teatrem spektaklach wytwarzają „niepokojącą dziwność”. Nierzadko, jak w „Kefar Nahum”, z prestidigitatorską wręcz zręcznością manipulują przedmiotami (rekwizytami, marionetkami itp.), przywołując mroczne, budzące intensywne emocje obrazy. Frédéric Flamand z kolei tworzy pod wpływem nie tylko teatru, lecz także sztuk plastycznych. Dążąc do ideału, w którym tancerze, obrazy wideo i narzędzia multimedialne stapialiby się w jedną całość, tworzy znane ze swojej spektakularności inscenizacje. W swojej miejskiej trylogii próbuje zrozumieć, w jaki sposób architektura i miejskie strumienie ruchu wpływają na nasze zachowania i sposób poruszania się; refleksję tę kontynuuje w spektaklu „Cité radieuse”, który stworzył po przeniesieniu się do Marsylii.  

2. Flamandowie  
 W przypadku choreografów flamandzkich, wręcz przeciwnie, mówi się o „estetyce szoku” – do tego stopnia ich twórczość ciąży ku wysiłkowości i paroksyzmowi, poruszając się w rejestrach ruchu codziennego i mało wyszukanego, którego podstawowym elementem konstytutywnym jest oddech. I tak w „Ashes” Koen Augusijnen zestawia wokalne popisy sopranu i kontratenoru, dialogujących ze sobą w kilku miłosnych duetach, z przyziemnym, a jednocześnie akrobatycznym. Priorytetem nie jest ukazanie elegancji czy gracji ruchu, lecz witalności, pobudliwości i zwierzęcości ciała. Horyzontalizm, prędkość, lot i ryzyko stają się nowymi parametrami tańca. Ekstremalność sytuacji tworzy niespokojną wizję wszechświata. Inni choreografowie wybierają bardziej narracyjne formy, jak na przykład Alain Platel („Pitié”, 2009), którego dzieła przypominają niekiedy przedstawienia teatralne, w których na scenie występują obok siebie aktorzy, tancerze, muzycy i plastycy. Wszyscy razem – eksperymentując z narracją, bawiąc się tożsamością i gromadząc materiały sceniczne – próbują wyrazić surową, a jednocześnie poetycką, rzeczywistość i poszerzać możliwości polisemicznej interpretacji swoich spektakli.  

3. Taniec belgijski pomiędzy sztukami  
Anne Teresa De Keersmaeker, której dorobku artystycznego nie sposób sprowadzić do działań „muzykującej” choreografki, czyniącej z muzyki fundamentalny, porządkujący element swojej sztuki, m.in. w spektaklach „Fase” czy „Rosas danst Rosas”. Zapomnielibyśmy wówczas, że – i to od samego początku – artystka ta nieustannie odwołuje się do literatury, opery, teatru i kina (w spektaklu „Woud” z 1996 roku został na przykład wykorzystany film „Tippeke”), a ostatnio bada świat za pomocą światła. Jej twórczość przypomina zatem swoistą układankę, która podważa bezustannie międzydyscyplinarne podziały. Jean Fabre, będący w tym samym stopniu plastykiem, co choreografem, przedstawia na scenie rodzaj teatru totalnego, ukazującego ekstremalne sytuacje tworzące niespokojną wizję wszechświata. Jego twórczość, łącząca taniec, operę i plastykę, unikająca „ładnych” form i „dobrego” smaku, zacierająca granice między sztukami, budzi gwałtowne kontrowersje. Solo „Quando l'uomo principale e una donna”, które Lisbeth Gruwetz wykonuje nago w oliwie z oliwek, dzięki radykalnemu odwołaniu się do wzroku i powonienia pozwala odpowiedzieć na bezprecedensowe pytanie, czym pachnie taniec. W „Kiss and Cry” Michèle Anne De Mey i Jako Van Dormaela, w którym „nanotaniec” (czyli taniec palców) miesza się z produkowanym na żywo kinem. Taniec ulega tutaj nie tyle ukryciu, co zatarciu: dwoje ubranych na czarno i często pozostających w cieniu wykonawców zdaje się ustępować na dalszy plan przed swoimi rękami, na których skupia się oko kamery. Przedmiot oglądu bezustannie się zmienia: raz jest to film, raz taniec, a raz choreografia powstającego na bieżąco kina.

  FRETARD, Dominique. Danse contemporaine, danse et non-danse, Paris : Cercle d'Art, 2004. 174 p. (Le cercle chorégraphique contemporain). HRVATIN, Emil, ŽBONA, Moïka (trad.). Jan Fabre. La discipline du chaos, le chaos de la discipline, Paris : Armand Colin, 1994. 174 p. (Arts chorégraphiques : l'auteur dans l'œuvre).   
  LANZ, Isabella, Verstockt, Katie. La Danse aux Pays-Bas et en Flandre aujourd'hui. Rekkem : Stichting Ons Erfdeel, 2003. 128 p.  ADOLPHE, Jean-Marc. « La Belgique est-elle une œuvre d'art ? », in Mouvement, n° 4, mars - mai 1999, p. 28-33.    « Jan Fabre, une œuvre en marche », in Alternative Théâtrale, n° 86-87, 2005, p. 70- 104.    LACHAUD, Jean-Marc. « Richesse et éclectisme de la chorégraphie flamande », in Cassandre, n° 36-37, septembre-octobre 2000, p. 21-23.    LAERMANS, Rudi, GIELEN, Pascale. « Flanders. Constructing identities: the case of ‘the Flemish dance wave' », in GRAU, Andrée, JORDAN, Stephanie (eds.), Europe dancing. Perspectives on Theater Dance and Cultural Identity, Londres, Routledge, 2000, p. 12-27.  LONGUET MARX, Anne (dir.). « La traversée secrète des mondes intérieurs de Nicole Mossoux et Patrick Bonté », in Etudes théâtrales, « Théâtre et danse », vol. 1, n° 47-48, 2010, p. 109- 112.    LONGUET MARX, Anne (dir.). « Alain Platel. La communauté en scène. Entretien avec Anne Longuet » in Etudes théâtrales, vol. 1, n° 47-48, 2010, p. 145-151.    UYTTERHOEVEN, Michel. « 14 moments de danse en Flandre », in Nouvelles de danse, n° 22, Bruxelles, Contredanse hiver 1995, p. 6-16.    VERSTOCKT, Katie. « La vague flamande : mythe ou réalité ? », in Danser maintenant, Bruxelles, CFC-éditions, 1990.

Websites   

Rosas [en ligne]. Rosas (Anne Teresa de Keersmaeker), 2017. Disponible sur : www.rosas.be   

Les Ballets C de la B [en ligne]. Disponible sur :  www.lesballetscdela.be   

Ultima Vez [en ligne]. Disponible sur :  www.ultimavez.com   

Cie Mossoux-Bonté [en ligne]. Disponible sur :  http://mossoux-bonte.be  

Philippe Guisgand jest profesorem uniwersytetów tanecznych na uniwersytecie w Lille. Jest badaczem w ECAC i kieruje program „dialogu między sztuką i badań.” Jest to analiza choreograficzny projektant ścieżka dla którego opracował nastawienie oryginalny kinetyczna ( „show odbiór taniec: funkcjonalny opis do estetycznej analizy” STAPS Przegląd nr 74, jesień 2006 117 -130). To działa również w celu lepszego zrozumienia, w jaki sposób widzowie świadomi swojej wrażliwej recepcji, jak również konsekwencji politycznych debat estetycznych ( „The warsztatach widza, fabrykach wrażliwych” Quaderni 83, 2013-2014 zimowym 59 -71). Specjalista Anne Teresa De Keersmaeker (syn niekończącej przeplotu, Północ, 2007; Anne Teresa De Keersmaeker, Epos, 2009 i umowy intymne Taniec i muzyka na De Keersmaeker, Septentrion, 2017) wreszcie zainteresowany dialogu sztuki ( "Aplikacje i adresy. taniec i muzyka na Anne Teresa De Keersmaeker" w Stephanie Schroedter (ed), Zwischen Hören und Sehen, Würzburg, Koenigshausen & Neumann, 2012, 425-437) i niektóre aspekty performatywności ( "O kondycji koncepcji" w Josette Feral (red.), performatywnych praktyk. Remix ciało, Montreal / Rennes, prasy de l'Université du Québec / Prasy Universitaires de Rennes, 2012, 223-239).